Retoryka – zapomniany fragment szkoły. Szkice metodyczne publikacja SNaP

Koleżanki, Koledzy, szanowni Poloniści
równolegle z książką o SNaPie powstaje druga książka Retoryka – zapomniany fragment szkoły. Szkice metodyczne. Jest to praca zbiorowa pod redakcją Marii Gudro-Homickiej.

Ogromne podziękowania należą się autorom tekstów: członkom SNaPu, nauczycielom niezrzeszonym w stowarzyszeniu, pracującym z dziećmi i młodzieżą na różnych etapach kształcenia, którzy dowiedzieli się o pomyśle napisania książki 15 grudnia 2021r. podczas spotkania w Warszawie z prof. Andrzejem Waśko, a 10 marca tego roku otrzymałam prawie komplet artykułów na temat, jak uczyć retoryki od przedszkola do matury - 300 stron To świadczy o tym, że:

• na nauczycielach praktykach można polegać,
• odczuwają brak literatury na ten temat,
• chcą uczyć mówienia tak jak czytania, słuchania, pisania i innych umiejętności, a nie tylko przygotowywać do egzaminu.

Poniżej prezentuję przedmowę do książki jako jej zapowiedź.

Maria Gudro-Homicka

PRZEDMOWA 

Książkę kierujemy do nauczycieli nauczania wczesnoszkolnego, nauczycieli wszystkich przedmiotów, pedagogów, psychologów szkolnych, uczących  w szkołach publicznych, społecznych, specjalnych, którzy w pracy z dziećmi/młodzieżą dbają o  poprawność, etykę i  kulturę języka ojczystego, zwłaszcza mówionego. Odchodząc od encyklopedycznego przekazywania wiedzy na rzecz twórczego rozwiązywania problemów, muszą podjąć trud kształcenia umiejętności ponadprzedmiotowych - mówienia, słuchania, czytania, pisania, logicznego myślenia, analizowania, argumentowania, wnioskowania, kultury wypowiedzi publicznej oraz współpracy w grupie. Zwracamy się do nauczycieli, którzy dążą do holistycznego rozwoju osobowości uczniów, pragną wychować człowieka kulturalnego, twórczego, myślącego, przedsiębiorczego, a jednocześnie wrażliwego i tolerancyjnego, mówiącego piękną poprawną polszczyzną.

Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów od lat 90. XX wieku, obserwując działania szkoły i reakcje uczniów, dostrzegało, że poziom języka mówionego obniża się z roku na rok, a nauczyciele uważają, że nie mają czasu kształcić ww. umiejętności ani na lekcjach  języka polskiego, ani na innych przedmiotach, bo muszą ,, realizować” program nauczania. A w rozporządzeniu o podstawie programowej od 1999 roku jest zapis, że za kształcenie języka, za wymowę, za ortografię i interpunkcję solidarnie odpowiadają  nauczyciele wszystkich przedmiotów.

Grupa nauczycieli SNaPu  w 1996 roku napisała program języka polskiego - ,,Słowa jak klucze” - alternatywny do  już obowiązującego. W tym programie uwzględniono umiejętności ponadprzedmiotowe takie jak mówienie, słuchanie, logiczne myślenie, pisanie, oraz recytację, jako jeden z elementów retoryki. Ponadto duży nacisk został położony na argumentowanie, wnioskowanie, wypowiedzi publiczne, wymowę, etykę i kulturę języka, metodykę pracy nauczyciela z uczniem. Program ten został zaakceptowany przez nauczycieli języka polskiego, okazał się przydatny w podnoszeniu poziomu mówienia w szkole. Ale nie na długo.  W 1999 roku, podczas kolejnej reformy oświatowej, zostały ogłoszone egzaminy zewnętrzne, które miały podnieść poziom nauczania oraz wyeliminować różnice w kształceniu dzieci i młodzieży. Tymczasem wyeliminowały nauczanie umiejętności poprawnego mówienia, słuchania, planowania pracy oraz samokształcenia. Zmieniła się metodyka nauczania, zanikają zasady nauczania, w szkołach dominuje nauczanie pod testy.

Troską naszego stowarzyszenia był powrót retoryki do szkół; organizowaliśmy seminaria, kursy, konferencje. Jednak brakowało nam materiałów metodycznych na temat retoryki praktycznej.

Wychodząc naprzeciw zmianom w podstawie programowej, kładącej duży nacisk na retorykę, oraz potrzebom nauczycieli, podjęliśmy trud opracowania materiału dydaktycznego dla nauczycieli uczących na wszystkich poziomach kształcenia.

Dzięki współpracy z Autorami podstawy programowej nauczania wczesnoszkolnego, których reprezentuje Dorota Dziamska, dyrektor Pracowni pedagogicznej im. Ryszarda Więckowskiego w Poznaniu, dzięki współpracy oraz wsparciu prof. Andrzeja Waśki, zajmującego się retoryką, koordynatora grupy tworzącej podstawę  programową języka polskiego, dzięki społecznej pracy nauczycieli praktyków, metodyków, konsultantów, nauczycieli akademickich, którzy opracowali materiały do książki, możemy przekazać Państwu  poradnik ze szkicami metodycznymi.

W książce znajdą Państwo akademicki wykład z retoryki, propozycje praktycznych rozwiązań w nauczaniu retoryki w przedszkolu i klasach I-III, ćwiczenia w mówieniu,    pisaniu, recytacji, w szkole podstawowej i w szkołach ponadpodstawowych, plany wypowiedzi, ćwiczenia, scenariusze, szkic metodyczny dla studentów studiów nauczycielskich oraz prace uczniów.

Jako nauczyciele praktycy zapewniamy Państwa, że tylko systematyczne nauczanie umiejętności mówienia, słuchania, czytania pozwoli uczniowi osiągnąć szkolny i życiowy sukces. Aby nauczyć się mówienia, trzeba mówić, recytować, wygłaszać teksty z pamięci, dbać o dykcję, akcentowanie, elegancję wypowiedzi i postawy podczas mówienia, uwzględniając zasady retoryki.

Stwarzajmy więc dzieciom/uczniom sytuacje mówienia podczas zajęć/lekcji, dajmy im radość uczenia się. Bo jak powiedział Albert Einstein ,,Uczenie się to doświadczanie, wszystko inne to tylko informacja”.

Maria Gudro-Homicka